Tek Tanrılı Mısır (Firavun Akhenaton)

Yazan Mehmet Sinan Gür

"Tanrı uludur; birdir, tektir.
Ondan başkası yoktur.
Bir tanedir,
O'dur her varlığı yaratan
Bir ruhtur Tanrı, görünmeyen bir ruh...
Ta başlangıçta vardı Tanrı,
Tek varlıktı o.
Hiç bir şey yokken o vardı.
Her şeyi o yarattı
Ezelden beri süregelen varlığı,
Ebediyete kadar sürecek,
Gizlidir Tanrı, kimse görmemiştir onu.
İnsanlara ve yarattıklarına sır kalır her zaman."


Sanki günümüzde inanılan din kitaplarından alınmış gibi görünen bu şiir, yaklaşık 3300 yıl önce Mısır’ın 18. sülalesinden Firavun Akhenaton tarafından yazılmıştı. Akhenaton tek Tanrı’ya inanıyordu. Gelmiş geçmiş bütün Firavunların içinde yalnız onun inancı böyleydi. Akhenaton Firavun olduğunda adı IV. Amenofis’ti ve o da diğer Firavunlar gibi geleneksel 13 tanrıya inanıyordu. Fakat ne olduysa Akhenaton Tahta çıktıktan 5 sene sonra 41 yaşında iken kendisinde çok büyük bir manevi değişiklik hasıl oldu; adını ve dinini değiştirdi. Tanrı'nın bir, isminin ise Aton olduğunu halkına ilan etti. Tapınaklardaki bütün putların kırılmasını, duvarlardaki tanrı isimlerinin kazınmasını emretti. (bunlar daha çok Tanrıların kadınlarla cinsel ilişkiye girdiklerini gösteren resimlerdi) Ameophis (İmparatorluk tanrısı Amus razı olsun) olan adını Akhenaton (Aton'un hadimi, yani hizmetkarı) olarak değiştirdi. Akhenaton'un inandığı ve halkının da inanmasını istediği tanrı, kendi ifadesine göre, yalnız Mısırlıların değil, bütün insanların, bütün kainatın tanrısı idi. Güneş'i, Ay'ı, yıldızları yaratan "O" idi. Günümüzdeki inançlara benzer bir inançla her şeyde Tanrı’yı görüyordu. Ona göre Güneş Tanrı’nın bir görüntüsüydü.

Göklerin ufkunda belirmen ne kadar güzeldir,
Ey! Hayatın temelinde yaşayan Aton,
Sen doğu göğünün ufkunda doğduğunda,
Tüm memleketi güzelliğinle doldurursun,
Uzaklaşsan da, ışınların dünya üzerindedir,
Ne kadar yüksek olursan ol,
Senin adımlarının izleri gündüzdür,
Sen, ışınlarını dağıttığın zaman,
Mısır'ın her iki ülkesi de bayram eder,
Hepsi uyanık ve ayaklarının üzerindedir,
Çünkü Sen, onları uyandırmışsındır,
Onlar tüm organlarını sende yıkarlar,
Ve kollarını kaldırıp, Sen'i şafakta selamlar,
Sonra tüm dünyada herkes kendi işini yapar,
Hayvanlar otlardan zevk alırlar,
Ağaçlar ve bitkiler çiçeklenirler,
Kuşlar, kanatları sana doğru ibadet edercesine kalkık,
Bataklıklarda uçarlar,
Sen üzerlerinde oldukça onlar yaşarlar,
Kadında çocuğu Sen yaratırsın,
Ananın karnında çocuğa Sen hayat verirsin,
Sen ana rahminde dahi çocuğu besleyensin,
Ne zaman civciv kabuğu içinde bağırsa,
Sen ona hayat vermek için nefes verirsin,
Ey Tanrım, Senin ne kadar çok eserlerin vardır,
Sen! Ebediyetin hakimi! Senin isteklerin hep iyidir,
Sen yaşamın ta kendisinin ve yaşam Sen'de yaşar,
Tanrım Sen yaşamsın ve yaşam ancak sende görülür.

Şiirde geçen ‘Mısır'ın her iki ülkesi’ Nil nehrinin doğu ve batı yakaları, yaşam ve ölüm ülkeleridir. Görüldüğü üzere yine günümüz inancında olduğu gibi yaşamda ve fizik kurallarında Tanrı’nın varlığının kanıtları aranmaktadır. Nil nehri, doğu ve batı ülkeleri ve Nil deltasından oluşan tepesi yuvarlak haç biçimi, Aton veya Akhinaton haçı adı ile bilinir. Hıristiyanlar, ancak Bizans İmparatoru Jüstinyen döneminde Akhineton Haçı biçimini bırakıp ve düz haç modeline geçmişlerdir. Bu da ilk kez Ayasofya'da kullanılmıştır. Ayasofya’nın yapımı 6. Yüzyıla denk gelir.

Akhenaton’un inandığı dinde erkekler sünnet oluyorlardı. Domuz eti yemek günahtı. Tapınağa girmeden önce el ve ayaklarla yüz belirli bir ritüele uygun olarak yıkanıyor, yani abdest alınıyordu. Cinsel ilişkiden sonra da günümüzde gusül abdesti dediğimiz biçimde mutlaka baştan aşağı yıkanmak gerekiyordu.

Akhenaton’daki bu değişikliğin sebebi neydi? Neden geleneksel inançları reddetmişti? Bunu bazı tarihçiler Asya’dan gelen bir eşe bağlıyorlar: Nefertiti’ye! Şimdi biraz Antik çağın evlilik ve aile ilişkilerine ve Akhenaton ailesinin yaşantısına bakmalıyız. Güzelliği ile ün salmış antik Mısır’ın kraliçesi Nefertiti Akhenaton’un eşiydi. Ailesi hakkında kesin bulgu olmasa da Mitannilerden gelme Asyalı bir prenses olduğu düşünülüyor. Asıl adı Tadukhepa'ydı, fakat o kadar güzeldi ki, eski Mısır dilinde 'güzel kadın geldi' anlamına gelen Nefertiti olarak anılmaya başlandı. Akhenaton ve Nefertiti’nin bu evlilikten 6 kızları oldu. Hiç erkek çocukları yoktu. Kızlarının adları:
Meritaten: 2 evlilik yılında (M.Ö. 1348 ).
Meketaten: 3 evlilik yılında (M.Ö.1347 ).
Ankhesenpaaten, sonra Tutankhamun eşi: 4 evlilik yılında (M.Ö.1346 ).
Neferneferuaten Tasherit: 6 evlilik yılında (M.Ö.1344 ).
Neferneferure: 9 evlilik yılında (M.Ö.1341 ).
Setepenre: 11 evlilik yılında (M.Ö.1339 ).


O zamanlar aile içi –ensest- ilişki normal görünüyordu. Büyük bir olasılıkla Nefertiti Akhenaton’un yakın akrabası idi. Nitekim iki kız çocuğu prematüre idi ve fazla yaşamadılar.

Bunun şöyle bir etkisi var. Nefertiti için Asyalı olduğu söyleniyordu. Akhenaton’un heykellerinden anladığımıza göre bizzat kendisinin gözleri bir Asyalı gibi çekikti. Akhenaton’un çekik gözlü olmasını kimi yazarlar ensest ilişkilere ve genetik bozulmaya bağlıyorlar. Ancak bana göre bu biraz spekülatif bir yaklaşımdır. Daha sonra Firavun olan oğlu Tutankhamon’un ele geçen hazineleri arasında bir kadın büstü bulunuyor. Bu büst de tartışma götürmez bir şekilde çekik gözlüydü. Ayrıca üst düzey insanların gözlerine çekik gözlü imiş gibi sürme çekme adeti vardı. Bu bana göre –başkalarından farklı olduğu için- güzel sayılan çekik gözlere bir öykünme idi.

Buradan çıkabilecek bir sonuç, Akhenaton Asya’da yaşamakta olan Şaman dininden etkilenmişti. Bilindiği gibi 10000 yıl önce Asya’dan Amerika’ya geçen Kızılderililer de Şamandır ve tek tanrıya, cennete inanırlar. Yani Akhenaton döneminde Şamanlık vardı.

Akhenaton’un tek tanrıya inanmasına başka bir sebep daha gösterilir. Hz. Yusuf Akhenaton’dan önce Mısır’da yaşamıştı. Firavun’un ondan etkilendiği düşüncesi öne sürülmüştür. 18. hanedandan 10. firavun olan Akhenaton'un tahtta kaldığı tarih: İsa'dan önce 1355-1335 yılları olduğuna göre Hz Musa'dan önceki zamanda yaşamıştır.. Akhenaton ise din değiştirdikten sonra rahiplerin kendisini rahat bırakmayacağını bildiğinden, eski dinin ve ülkenin başkenti olan Teb şehrinden çıkıp onun 300 km. kadar kuzeyinde Nil nehrinin doğu yakasında yeni bir tapınak/başkent yapmıştır. Bu tahta geçişinin 6. yılına tekabül etmektedir ve o zamana kadar "Amenofis" olan ismini "Akhenaton" olarak değiştirmiş ve yeni başkentine de aynı ismi vermiştir. Bu olasılık bana daha yakın geliyor.

Bir olasılık da Akhenaton’un tek Tanrı düşüncesine yargı yoluyla varmış olmasıdır. Fakat bunu yapmak çok zordur, bütün kurulu düzeni reddetmek demektir. Öyle olmadı ise biri bu düşünceyi ona telkin etti. Müslüman bazı düşünürlerin söylediğine göre tek Tanrı ve gerçek din Adem’le Havva’dan beri vardır ancak zaman zaman kesintiye uğramıştır.

Akhenaton ve Nefertiti öldükten sonra hazineleri ile ünlü Tutankhamon Firavun oldu ve Akhenaton’un kızı, yani üvey kardeşi aynı zamanda kayınvalidesi, belki de annesi Ankhesenpaaten ile evlendi. Yeni dönemde rahiplerin baskısıyla tek tanrılı din terk edildi, tekrar eski çok tanrılı dine dönüldü. Tutankhamon’un ömrü uzun sürmedi, 19 yaşında öldü. Dul kalan Ankhesenpaaten babası ve kardeşinden sonra büyük olasılıkla büyük dayısı olan yaşlı rahip Ay ile evlendi. (Daha önce de başka bir üvey kardeşi ve amcasıyla da evlendiği tahmin ediliyor. Yani ailede evlenmediği erkek yok). Ancak o da ölünce yeniden dul kaldı. Bunun üzerine düşmanları olduğu halde Hitit Kralı Suppiluliumas’a mektup yazarak eş olmak üzere oğullarından birini göndermesini istedi. Kral Suppiluliumas oğlu Prens Zannanza’yı gönderdi ama prens yabancı birini Firavun olarak görmek istemeyen bir Mısırlı tarafından öldürüldü. Bu mektubu kimin yazdığı konusunda şüpheler var. Bu kişinin Ankhesenpaaten olduğu yalnızca bir tahminden ibaret.

Bu süre içinde Akhenaton’un tek tanrılı dini yok edildi gibi göründüyse de tam bu dönemde Hz. Musa ve Musevilik ortaya çıktı. Bir görüşe göre onun dinini devam ettirmek isteyen bir Mısır Prensi. Eski din geri gelince tek Tanrıya inananlar Mısır’da barınamadılar ve Filistin’e göç etmek zorunda kaldılar. Bundan sonrasını çok iyi biliyoruz.

Din kitaplarında Hz. Musa farklı bir biçimde anlatılır.

Tevrat’ın Exodus bölümünde şu şekilde anlatılır. Adı verilmeyen bir firavun döneminde, Mısır toprakları üzerinde yaşayan İbranilerin sayısı giderek artmıştır. Bu nüfus patlaması Mısır yönetimini endişelendirir. Çünkü herhangi bir savaş durumunda İbranilerin düşmanla birlikte olacaklarından kuşkulanırlar. Firavun yeni doğan İbrani erkek çocuklarının hepsinin öldürülmesini emreder. Bu felaketten sadece bir erkek çocuğu kurtulur. Bu çocuk Nil’de bir prenses tarafından bulunup evlatlık edinilir. Adını Musa koyar. Musa sarayda büyür. Musa sudan çekip çıkarma anlamına gelen bir fiil kökünden türetilmiştir ve günün birinde herkesin bildiği o malum olay gerçekleşir. Bir Mısırlı, İbrani kölelerden birine eziyet etmektedir. Araya giren Musa Mısırlıyı öldürür ve artık burada kalamayacağı için Sina çöllerine doğru, Midyan adıyla söz edilen bölgeye gider ve Exodus, göç olayı gerçekleşir.

Kutsal topraklara dönüş tarihi (M.Ö. 1280-1250 yılları arası) ile Akhenaton’un hüküm sürdüğü tarihlere (M. Ö. 1355-1335 yılları arası) baktığımızda yalnızca 45 yıllık bir fark görürüz. Tarihler yaklaşıktır. Küçük tarihleri aldığımızda bulunan 45 yıl, bir insanın yaşayabileceği bir süredir. Ancak büyük tarihleri aldığımızda 95 yıl olur ki buradan –Firavun olduğunda en az yirmi yaşında yetişkin biri olduğunu da katarsak- Akheneton ile Musa’nın aynı kişiler olmadığını, buna karşılık Akhenaton’un dinini devam ettirmek isteyen bir Mısır prensi olma olasılığının güçlendiğini çıkarabiliriz. Çünkü tarih tam tek tanrı dininin Mısır’da dışlandığı döneme denk gelmektedir. Tevrat’ta ve Kuran’da Firavun Akhenaton’dan, Mısır kayıtlarında Hz. Musa’dan, İbranilerden söz edilmemektedir. Mısır’da olaylar yaşanırken taşlara kayıt yapıldığı, ama Tevrat’ın M.S. 200 yılına kadar yazıldığı göz önüne alınmalıdır. Bu noktada işin içine insan faktörü girer ve tarih ilerlemiş bir dine hizmet edecek biçimde değiştirilmiş olabilir. (Sırası gelmişken şunu da belirtmeliyim ki din bir dogmadır. Dinin öğretilerine inanmak ve onu kabul etmek için herhangi bir kanıt görmek, kanıtlar farklı şeyleri işaret ediyor diye dini terk etmek gerekmez.)

24.Eylül.2000 tarihli Hürriyet gazetesinde bir yazı çıktı.

http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2000/09/24/243254.asp

Yazı şöyle:

“Hz.İbrahim Firavun'du

İki Fransız araştırmacı (doğrulanırsa sadece eski Mısır ve Yahudi tarihini değil, binlerce yıllık geçmişe dayanan siyasi iddiaları da değiştirecek) müthiş bulgulara erişti:
Mısır'dan kovulan Yahudiler aslında tek tanrılı Mısırlılar'dı ve anavatanları Yukarı Mısır'dı. Hz.İbrahim, Mısır'ın ilk tek tanrılı Firavun'u, Nefertiti'nin kocası Ahenaton'un kendisiydi. Tevrat'ın anlattıkları doğru ancak adı geçen Yahudi büyükleri Mısır asilleriydi. Hz. Musa ise, daha sonra 1.Ramses adıyla Firavun olacak Mısırlı bir generaldi.

İki Fransız araştırmacı sadece bilim dünyasını değil, tarihi değiştirecek, Ortadoğu'da dengeleri altüst edecek bir iddia ortaya attı: İbrahim Peygamber aslında Mısır'ın tek tanrılı ilk firavunu Akhenaton'dan başkası değildi. Ve Mısır'dan kovulan ve İsrail'e dönen Yahudi kavmi de, Akhenaton'un tek tanrılı dinini benimsemiş Mısırlılardı. Yahudi kökenli iki Fransız bilim adamı, Roger ve Messod Sabbah 20 yıl süren çalışmalarını bir kitapta topladılar. Bugün Hz.Musa'nın bir Mısırlı olduğuna kesin gözüyle bakılıyor. Yahudi tek tanrıcılığının Aton dininin devamı olduğu da yeni bir iddia değil.

Yahudiler aslında Mısırlı

Ancak, Mısır tarihini ve kayıtlarını inceleyen uzmanlar şimdiye kadar Hz. İbrahim'in, Yusuf'un veya Musa'nın izine rastlamadılar. Daha da anlaşılmaz olanı, Eski Ahit'e göre 430 yıl boyunca Mısır'da yaşayan, 210 yıl köle olarak tutulan onbinlerce Yahudi'den Mısır tarihi nasıl olur da hiç bahsetmez? Firavun'dan kaçan binlerce Yahudi köle Kenan bölgesine, yani Firavun'un topraklarına nasıl, korkusuzca yerleşebilmiştir? Niçin Mısır'da tek bir Yahudi mezarı, bir mezar taşı, bir duvar yazısı veya bir mektup bulunamamıştır?

Messod ve Roger Sabbah bu ‘muammaları’ çözmeyi başardılar.
Tevrat'ta anlatıldığı şekliyle, Yahudiler'in Mısır'dan Musa'nın önderliğinde kaçışının hiçbir tarihi kaydı yoktur; çünkü Yahudi tarihinin ‘Yahudiler’in Göçü' diye verdiği olay, Ahet-Aton kentinde yaşayan tek tanrılı Mısırlılar'ın Firavun Ai tarafından sürülüşünden başka birşey değildir.
Mısır'ın ilk tek tanrıya inanan firavunu Akhenaton'un ölümünden sonra, Firavun Ai, Akhenaton'un başkenti Ahet-Aton (şimdiki Tell el-Amarna) halkını sınırdışı etti. Böylece tek tanrıcılığı Mısır'dan atmış oldu. Ancak, tek tanrıcılık yok olmadı. Ahet-Aton halkı Sazlıklar Denizi'ni aşarak Sina Çölü'ne geçti. ‘Denizin yarılması’ efsanesi de Mısır mitolojisinde yer alan ‘Anadeniz’in Firavun tarafından ikiye açılması' efsanesinden farklı birşey değildir. Filistin'in Kenan bölgesine yerleşen Mısırlı rahipler ve asillere ‘Firavun’a (yani Akhenaton'a) tapan' anlamına ‘Yahud’ adı verildi. Yahudlar, burada Yahuda Krallığı'nı (Yuda) kurdular.
Yani Tevrat'ta adı geçen Hz. İbrahim, Sara, İshak, Rebeka, Yakup, Israil, Laban ... hepsi aslında Mısırlı asillerdi. Böylece, iki araştırmacının çalışmaları sonucunda ‘kimin kim olduğu’ da ortaya çıkmış oluyor:
Hz. Musa, ileride Firavun 1. Ramses adıyla tahta geçecek olan Mısırlı general Mose (Ra-Messu) idi. Yuşa (Musa'nın halefi) ise Musa'nın büyük oğlu.
Ve en önemli bulgu, bugüne kadar çözülememiş sır da ortaya çıktı:
Hz. İbrahim, Firavun Akhenaton’dan başkası değildi. (Müslüman Mısırlılar bugün bile bu firavundan ‘Ahenaton Aleyhisselam’ diye söz ederler.)
Bu bulgular doğruysa, sadece 3500 yıl öncesine ait tarih yeniden yazılmayacak, Yahudiler'in anavatanının Filistin değil, Mısır'ın Yukarı Nil kıyıları olduğunun ortaya çıkmasıyla, yakın tarihe bakış da gözden geçirilecek.

Ortak Atamız Akhenaton mu?
TC Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın Harran'da Nisan ayında Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı ile ortaklaşa düzenlediği seminerde ‘Ortak Atamız’ olduğu dünyaya ilan edilen İbrahim Peygamber, iddiaya göre, Mısır'ın tek tanrılı firavunu Akhenaton'dan (MÖ 1372-1354) başkası değildi.
Amenofis IV, MÖ 1372'de firavun oldu. Nefertiti'nin kocasıdır. 1366'da başkentini Teb'den yeni inşa edilen Ahet-Aton'a (bugünkü Tell El-Amarna) taşıdı. Adını ‘Kürenin (Güneş) beğendiği’ anlamına gelen Ahenaton şeklinde değiştirdi. Atalarının çok tanrılı Amon dinini reddederek, tek tanrılı evrensel Aton dinini resmi din ilan etti. Yerine geçen firavunlar tek tanrılı dini silerek ve yeni başkenti yıkarak Amon kültüne geri döndüler.”

Görüldüğü üzere çeşitli kaynaklardan gelen tarihlerde farklılıklar var. Ancak 3000 yıl geride kalmış olaylar için yarısı silinmiş duvar yazılarını okuyup 20 yıllık bir hata ile tarihleri saptama başarı sayılmalıdır.

Mısır tarihi İbrahim Peygamber için de hiçbir şey yazmaz. Ancak din kitaplarından İbrahim Peygamber’in Musa’dan önce yaşadığını, birtakım cefalar çektiğini biliyoruz. Onun Firavun Akhenaton olup olmadığı belli değil. Hz. İbrahim’in tek olan Yaratıcı'yı akıl yoluyla -yani herhangi bir vahiy gelmeden- bulduğu söyleniyor. Aynı şey Akhenaton için de söyleniyor. Fakat bu aynı kişi olmaları için yeterli değil. Akheneton’un adı dini bir kaynakta Hanif-Akheneton olarak geçer. Kendisinin Güneşe taptığını biliyoruz. Kuran’ın suresinde Hz. İbrahim’den şöyle söz edilir:

“..İbrahim Peygamber, yıldızı görür, yıldıza , “Tanrım” der; Ay’ı görür, Ay’a “Tanrım” der. Güneş’i görür, Güneş’e “Tanrım” der. Bu gökcisimlerinden Güneş’i daha büyük ve daha parlak görünce, “İşte Tanrım budur, bu daha büyüktür” diye konuşur. Ne var ki, “Tanrı” dedikleri batınca, onlara “Tanrı” demekten vazgeçer. İbrahim Peygamber önce yıldızdan, sonra Ay’dan en sonunda da Güneş’ten vazgeçer.” (En’am Suresi, Ayet 76, 77 ve 78)

http://www.islamiyetgercekleri.org/oruc.html

Ali Imran Suresi, O’nun için “hanif” ve “müslim”di der. Ibn Nedim’in ünlü “El Fihrist” adlı eserinde “Hanifler” şöyle tanıtılır: “Hanifler, Ibrahimci (el İbrahimmiye) Sabiilerin ta kendileridir.(s.32) Sabiiler, Ortadoğu ve İslam kaynaklarına göre yıldızlara tapıyorlardı. Yıldızların içinde de en başta, Ay ve Güneş sayılıyordu.

Benzerlikler artmaya başladı. Aynılık olmasa bile ortak bir şeylerin olduğu kesin.

Bu konuyu başka irdeleyenler, tartışanlar da var kuşkusuz. Daha geniş bilgi için aşağıdaki linkleri tıklayınız. Konuyla ilgili başka bilgiler bulursanız lütfen ek olarak gönderiniz.

http://hisseciler.7.forumer.com/a/msr-tarihi_post125-5.html
http://216.239.59.104/search?q=cache:NnkQnfAnq64J:kuranyolu.somee.com/Sayfa_Modul.asp%3Fnedir%3Dsayfa%26id%3D25+Akheneton&hl=tr&ct=clnk&cd=3
http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=77883
http://216.239.59.104/search?q=cache:RKKy2kQV1W8J:selamveselam.com/zigzagaiberg/6319.htm+Akheneton&hl=tr&ct=clnk&cd=25
http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2000/09/24/243254.asp
http://www.islamiyetgercekleri.org/index.html
http://66.102.9.104/search?q=cache:I0Hg0z_YPmcJ:www.dunyadinleri.com/al/forum/forum_posts.asp%3FTID%3D2328%26PN%3D1%26TPN%3D1+%C4%B0brahim+Peygamber+ve+Akheneton&hl=tr&ct=clnk&cd=3

Akheneton'un diğer isimleri: Ikhnaton, Ikhnaten, Akhineton, Akhenaton, Akhenaten.

25.Şubat.2007